Vida Nedir?
İki parçayı birleştiren, gövde bölümünde dişleri bulunan, silindirik birleştirme sağlayan bağlantı elemanlarına vida denir. Vida her endüstride her alanda kullanımı olan önemli bir elemandır. Silindirin dış gövdesinde oluşan dişlerin bulunduğu vidalara dış vida denir. Silindirin iç gövdesinde yer alan dişlerin bulunduğu vidalara ise iç vida denilmektedir.
Vida Çeşitleri
Vidalar çeşitli tiplere göre farklılık göstermektedir. Ana hatlarıyla iki farklı kategoride vida çeşidi mevcuttur. Öncelikle baş biçimine göre vida çeşitleri üzerinde duruyor olacağız.
Altı Köşe Başlı Vidalar :
Baş kısımları altıgen bir şekle sahip vidalardır. Makine endüstrisinde sık kullanılan bu vida çeşidinin dişleri incedir. Bu vidalar kullanım alanlarına göre tam boy veya kısmi dişli olarak üretimi yapılmaktadır. Kullanım alanları oldukça geniştir. Çoğunlukla sade karbonlu çelikten üretilmektedir.
Dört Köşe Başlı Vidalar (Çekiç Kafa Vida):
Diğer adı Kare Başlı Vida olarak da kullanılmaktadır.
Yuvarlak Başlı Dibi Dört Köşe Vidalar:
Bu vidaların başının üst kısmı yuvarlak olsa da alt tarafı dört köşeden oluşmaktadır. Bir diğer adı bombe kafalı dibi dört köşe vida olarak geçer. Çoğunlukla ince kalınlığa sahip parçaların birleştirilmesinde tercih edilmektedir. Tampon cıvata olarak da bilinmektedir. Yuvarlak baş kısmının altındaki dört köşe girdiği parçada dönmeyi engeller. Bu vidalar baş kısmı tarafından sökülememektedir.
Silindir Başlı Altı Köşe Yuvalı Vidalar:
Baş kısmı silindir şeklindedir. Silindir kısmı altıgen yuva şeklinde olup, alyan anahtarı ile sökülüp takılabilmektedir.
Yuvarlak Başlı Tornavida Ağızlı Vidalar:
Sanayide sık kullanılan vida türlerindendir. Baş kısmındaki düz oyuk tornavida başlı vidalar tornavida ağızlı vidalardan daha kuvvetli şekilde sıkma sağlar. Yıldız şeklindeki oyuklar tornavidanın vidaya uyguladığı kuvveti bölerek oyuk kısımların deforme olmasını engellemektedir.
Tırtıl Başlı Vidalar: (Göbek Mili Vidası)
Elle sökülüp, takılabilen vida çeşididir. Bu özelliğinden dolayı, kullanılacak yerde ayar vidası amaçlı kullanılmaktadır.
Halka Başlı Vidalar:
Yük ve eşyaların kaldırma, taşıma veya tutturma amacıyla kullanılmaktadır. Sabitleme ve montaj işlemi oldukça kolaydır. Dilerseniz kullanılacağı alanda (beton gibi) mukavemeti arttırmak için dübel kullanılabilir. Kalın halkasına dilediğiniz yükü asabilirsiniz. Ahşap alanlarda rahatlıkla kullanılabilir. Korozyona karşı korumalıdır. Tavan veya duvar gibi alanlarda askı amaçlı kullanılabilir.
Kelebek Başlı Vidalar:
Baş kısmının her iki ucunda kelebek kanadına benzeyen kısımlar olduğundan rahatlıkla sökülüp takılabilmektedir.
Diş Biçimine Göre Vida Çeşitleri
Vidaların asıl görevleri, yük taşımak ve hareketi iletmektir. Sanayi gibi birçok alandaki makine gruplarının dişli kısımlarını vidalar oluşturmaktadır. Vidalar diş biçiminin kullanım alanlarına göre 3 farklı vida çeşitleri mevcuttur.
Kare Vidalar:
Silindirik mil üzerine sarılan eğri düzlemin meydana gelen eşit aralıkların kare olduğu vida tipleridir. Yapısı gereği bağlama amaçlı değil, trapez vidalarda olduğu gibi hareket ve kuvvet iletimlerinde kullanılmaktadır. Ancak vida üzerindeki kanalların kare oluşu ve boylarının kısa olmasından dolayı çok fazla sıkıştırma yapılamamaktadır.
Trapez Vidalar:
Silindirik mil üzerine sarılan eğrinin meydana getirdiği eşit aralıkların kesilmiş üçgen şekline benzediği vida tipidir. Vida adımının, kesik üçgen şeklinde olması somun ve vidanın birbirine boşluksuz sımsıkı tutunmasını sağlamaktadır. Buda trapez vidaların kolayca sökülebilmesini sağlamaktadır.
Özetle, kullanım rahatlığından dolayı devamlı parçaların sökülüp takılması gereken alanlarda tercih edilmektedir. Helis açıları büyük olmasına rağmen uç açıları oldukça küçüktür. Sürtünme kuvvetini azalttığından bağlantı vidası olarak kullanılamazlar. Kare vidalarda olduğu gibi trapez vidalar da hareket iletiminde kullanılmaktadır.
Üçgen Vidalar:
Bu vida tipinin helis açısı ve diş yüksekliği küçük, düş açısı ise büyük olma özelliği onu en sağlam vida tipi içerisinde konumlamaktadır. Bu vidaların baş tarafı üçgen şeklindedir. Diş açılarının değerine göre kendi içinde ikiye ayrılmaktadır. Diş açısı 60 derece olanlara metrik vida, yine diş açısı 55 derece olanlara whitworth (permak) vida denilmektedir. Üçgenin iç açıları toplamı 180 derece olduğundan yola çıktığınızda metrik vidaların diş açıları eşkenar üçgene, whitworth vidalar ise ikizkenar üçgene benzediğini söyleyebiliriz. Sonuç olarak, helis açılarının düşük oluşu darbelerde etkin performans sağladığının da bir göstergesidir.
Testere Vidalar:
Diş açısı 30 derece olup, tek yöne doğru eğimleri vardır. Bu nedenle hareket vidası olarak tek yönlü kuvvetleri taşıma özelliği taşımaktadır. Ve bu nedenle daha çok vinç ve krikolarda kullanılmaktadır.
Yuvarlak Vidalar:
Diş açısı yuvarlak ve 30 dereceye sahiptir. Diş açılarının yuvarlak olması örneğin kumlu, tozlu ve nemli ortamlarda rahat kullanım sağlamaktadır.
Diğer Yazılar